BỆNH PHỔI TẮC NGHẼN MẠN TÍNH VÀ NHỮNG ĐIỀU CẦN BIẾT

Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD - Chronic Obstructive Pulmonary Disease) là một nhóm các bệnh phổi mãn tính gây cản trở luồng không khí trong phổi và làm giảm khả năng thở. COPD không thể chữa khỏi hoàn toàn, nhưng có thể kiểm soát được nếu người bệnh được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Bệnh này thường tiến triển chậm theo thời gian và các triệu chứng hô hấp thuòng gặp là khó thở, ho dai dẳng và tăng tiết đờm. Hạn chế thông khí trong bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính do tổn thương các đường dẫn khí nhỏ và nhu mô phổi, đặc trưng bởi thông khí thở ra tối đa giảm và chậm khả năng thở ra gắng sức của phổi.

 Để hiểu rõ hơn về COPD, dưới đây là những thông tin quan trọng cần biết về căn bệnh này

1. COPD là gì?

COPD là một thuật ngữ chung chỉ những bệnh lý làm tắc nghẽn hoặc cản trở sự lưu thông không khí trong phổi. Hai bệnh phổ biến nhất thuộc nhóm COPD là viêm phế quản mạn tính và emphysema (phù phổi). Tuy nhiên, nhiều bệnh nhân mắc kết hợp cả hai tình trạng này.

Viêm phế quản mạn tính: Là tình trạng viêm nhiễm trong đường hô hấp, khiến người bệnh có ho kéo dài và sản sinh đờm.

Emphysema: Là tình trạng các phế nang (túi khí trong phổi) bị tổn thương, làm giảm khả năng trao đổi khí và gây khó thở.

2. Nguyên nhân gây ra COPD

COPD chủ yếu do các yếu tố sau:

Hút thuốc lá: Kể cả hít khói thuốc lá tự động được coi là nguyên nhân phổ biến nhất, chiếm khoảng 80-90% trường hợp. Khói thuốc lá là chất kích thích làm cho đường thở bị viêm và hẹp lại, chúng phá huỷ các sợi đàn hồi của đường thở làm cho thở vào và thở ra trở nên khó khăn hơn.

Ô nhiễm không khí: Làm việc trong môi trường ô nhiễm, tiếp xúc với khói bụi hoặc các chất hóa học cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc COPD.

Di truyền: Một số người có yếu tố di truyền (như thiếu hụt alpha-1 antitrypsin) dễ mắc COPD, dù không hút thuốc.

Tiền sử mắc bệnh phổi: Các bệnh lý hô hấp mãn tính như hen suyễn không được kiểm soát cũng có thể làm tăng nguy cơ phát triển COPD sau này.

3. Triệu chứng của COPD

COPD phát triển từ từ và các triệu chứng có thể không rõ ràng ngay từ đầu. Tuy nhiên, khi bệnh tiến triển, người bệnh sẽ có các triệu chứng sau:

Ho kéo dài: Ho thường xuyên, có thể kèm theo đờm (đờm có thể có màu trắng, vàng hoặc xanh tùy theo mức độ nhiễm khuẩn). là những biểu hiện phổ biến xảy ra nhiều năm trước khi gây giảm dòng khí thở. Tuy nhiên không phải trường hợp ho có đờm nào cũng dẫn đến COPD và ngược lại.

Khó thở: Đây là triệu chứng chính của COPD. Ban đầu, người bệnh chỉ cảm thấy khó thở khi hoạt động mạnh, gắng sức, thở có tiếng khò khè, cảm giác bó chẹt ngực. Khó thở tiến triển nặng lên theo thời gian, khi bệnh tiến triển, khó thở sẽ xảy ra ngay cả khi nghỉ ngơi.

Sự nặng lên của các triệu chứng phụ thuộc vào mức độ tổn thương phổi, phổi bị phá huỷ nhanh hơn nếu  tiếp tục hút thuốc. Trong những đợ nặng lên của bệnh, người bệnh thuòng có biểu hiện: Khó thở nhiều hơn, nói đứt quãng, tím nhiều môi và đầu chi, giảm sự tỉnh táo, tim đập nhanh, điều trị ở nhà không có kết quả.

4. Chẩn đoán COPD

Để chẩn đoán COPD, bác sĩ sẽ thực hiện các cận lâm sàng sau:

Đo chức năng hô hấp (spirometry): Là phương pháp đáng tin cậy nhất để xác định, chẩn đoán COPD, giúp đo lượng khí thở vào và thở ra trong phổi. Bệnh nhân sẽ được yêu cầu thở ra mạnh mẽ vào một thiết bị gọi là máy spirometer.

Chụp X-quang phổi: Giúp xác định các tổn thương phổi và loại trừ các bệnh khác.

Chụp cắt lớp vi tính: Được sử dụng trong một số trường hợp để đánh giá mức độ tổn thương của phổi.

Xét nghiệm máu: Để kiểm tra mức độ oxy trong máu và phát hiện các dấu hiệu nhiễm trùng hoặc các vấn đề khác liên quan đến phổi.

5. Điều trị và quản lý COPD

Mặc dù COPD không thể chữa khỏi hoàn toàn, nhưng có thể điều trị và quản lý hiệu quả nếu phát hiện sớm. Các phương pháp điều trị bao gồm:

5.1. Thuốc

Thuốc giãn phế quản: Các loại thuốc này giúp mở rộng đường hô hấp, làm giảm triệu chứng khó thở. Thuốc có thể là dạng hít hoặc dạng uống.

 

Hình ảnh: Bệnh nhân đang điều trị COPD được thở khí dung theo y lệnh

Steroid (thuốc chống viêm): Giúp giảm viêm trong phổi và giảm các triệu chứng như ho và khó thở.

Kháng sinh: Được chỉ định trong trường hợp bệnh nhân có dấu hiệu nhiễm trùng phổi.

5.2. Liệu pháp Oxy

Ở những người bệnh COPD nặng, có thể cần sử dụng máy thở oxy để cung cấp oxy bổ sung, giúp cơ thể nhận đủ oxy và giảm mệt mỏi.

5.3. Phục hồi chức năng hô hấp

Tập luyện hô hấp: Bao gồm các bài tập thở sâu, thở bụng và các kỹ thuật phục hồi chức năng hô hấp giúp bệnh nhân cải thiện khả năng thở.

Tập thể dục: Giúp tăng cường sức bền và giảm mệt mỏi. Các bài tập nhẹ nhàng như đi bộ, đạp xe có thể giúp cải thiện chức năng hô hấp.

5.4. Thay đổi lối sống

Bỏ thuốc lá: Đây là điều quan trọng nhất để ngừng tiến triển của bệnh. Bỏ thuốc lá không chỉ giúp giảm triệu chứng mà còn giúp ngừng tổn thương thêm cho phổi.

Tránh ô nhiễm: Cần tránh tiếp xúc với các yếu tố gây ô nhiễm không khí như khói, bụi, hóa chất và các chất kích thích khác.

Dinh dưỡng hợp lý: Bệnh nhân COPD cần duy trì một chế độ ăn uống lành mạnh để tránh suy dinh dưỡng và tăng cường sức khỏe tổng thể.

5.5. Phẫu thuật

Trong trường hợp nặng, phẫu thuật có thể là lựa chọn, bao gồm:

Phẫu thuật giảm thể tích phổi: Cắt bỏ các phần phổi bị tổn thương nặng, giúp cải thiện khả năng thở.

Cấy ghép phổi: Là lựa chọn cuối cùng cho những bệnh nhân COPD không thể cải thiện bằng các phương pháp khác.

6. Phòng ngừa COPD

Mặc dù COPD không thể chữa khỏi, nhưng có thể ngăn ngừa hoặc làm chậm tiến triển của bệnh thông qua các biện pháp sau:

Không hút thuốc và tránh tiếp xúc với khói thuốc lá.

Tăng cường sức khỏe qua chế độ ăn uống hợp lý và tập thể dục đều đặn.

Giữ gìn môi trường sống sạch sẽ và hạn chế tiếp xúc với khói bụi, hóa chất độc hại.

7. Kết luận

Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) là một căn bệnh nguy hiểm, nhưng nếu được chẩn đoán và điều trị kịp thời, người bệnh hoàn toàn có thể kiểm soát được triệu chứng và duy trì chất lượng sống. Việc bỏ thuốc lá, tuân thủ đúng các liệu pháp điều trị và thay đổi lối sống là những yếu tố quan trọng giúp làm chậm tiến triển của bệnh.

Bài và ảnh: Phạm Hồng Hạnh

Nguồn tham khảo:

1. Tài liệu chuyên môn “Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính” theo QĐ 2767/QĐ-BYT ngày 04/07/2023.